19 september 2023 - Panta rhei, ‘alles vloeit’, een inzicht dat aan de oud-Griekse wijsgeer Heraklitos wordt toegeschreven, maar ook vandaag, 2500 jaar later, en wel in Griekenland zelf, een spectaculaire illustratie blijkt te vinden in de evolutie van de ‘radicaal-linkse’ partij Syriza. U herinnert zich Syrizavoorzitter Alexis Tsipras, premier van Griekenland van 2015 tot 2019, onder wiens leiding de neoliberale diktaten van de Europese ‘trojka’ geslikt werden. ‘Radicaal’ was in ieder geval de verloochening van het programma waarmee Syriza en Tsipras aan de macht kwamen om uitvoerder te worden van de meest hardvochtige asociale politiek die de Europese Unie ooit aan een lidstaat oplegde. Vanaf 2019 werd Tsipras als premier opgevolgd door Mitsotakis, een figuur die veel aan de Nederlandse Rutte doet denken. Na de nieuwe verkiezingsnederlaag van Syriza in juni van dit jaar, waardoor Mitsotakis zichzelf kon opvolgen, gaf Tsipras er de brui aan en werd er gezocht naar een nieuwe voorzitter. Verleden zondag (17 september) was de eerste ronde van deze interne verkiezingen. Van de vijf kandidaten haalde geen de absolute meerderheid, zodat een tweede ronde volgt tussen de twee best geplaatsten op 24 september. De winnaar van de eerste ronde (46% van de ca. 150.000 stemmen) was een nieuwkomer, Stefanos Kasselakis, die het volgende zondag opneemt tegen Effie Achtsioglou (36%), gewezen minister onder Tsipras. Er wordt vanuit gegaan dat Kasselakis het zondag haalt. Schrik niet als u hoort wie deze man is. Kasselakis is Griek van geboorte, maar bracht een groot deel van zijn 35-jarig bestaan door in de Verenigde Staten waar hij zijn graad in de economie behaalde. Als student nam hij deel aan de verkiezingskampanje van Obama (2008) in de ploeg van Joe Biden. Daarna werkte hij in het Risk Management Department van de investeringsbank Goldman Sachs. In 2015 richt hij het bedrijf voor maritiem transport Swift bulk op (welke geslaagde Griek wordt geen reder?). Geen wonder dat zijn verkiezingskampanje voor het voorzitterschap het vooral had over de ‘ondernemersgeest’ en ‘openingen zoeken voor bredere allianties’. Dat bijna de helft van de Syrizakiezers het voor deze ‘entrepreneur’ opnam heeft enerzijds te maken met de evolutie van de partij zelf en anderzijds met de afkeer voor Mitsotakis. De kans om hem bij de volgende parlementsverkiezingen (in 2027?) uit het zadel te wippen zou vergroten door een figuur als Kasselakis naar voren te schuiven.(Als hij daarin zou slagen zou niet zozeer Heraklitos’ Panta rhei van toepassing zijn, maar eerder ‘alles veranderen opdat alles hetzelfde blijft) Het succes van Kasselakis heeft er waarschijnlijk ook mee te maken dat van de bijna 150.000 kiezers er 37.000 waren die recent voor de gelegenheid partijlid geworden waren … (hm)    

  Marco d’Eramo (*) 18 september 2023   Mögen andere von ihrer Schande sprechen, ich spreche von der meinen. Bertold Brecht,  1933   Het is begin jaren zeventig. Een Amerikaan en een Sovjet debatteren over welke van hun samenlevingen vrijer is. "We kunnen tenminste kritiek hebben op Nixon!", flapt de Amerikaan eruit. Nou en?, antwoordt de Sovjetburger. Wij kunnen Nixon ook bekritiseren. Nixon was het inderdaad meer dan waard om bekritiseerd te worden. Zijn regering was verantwoordelijk voor het laten voortduren van de ergste bloedbaden in Indochina, voor het uitroeien van de Black Panthers in eigen land, voor het steunen van Pinochets bloedige staatsgreep in Chili en ga zo maar door. Maar vandaag lijkt het erop dat de rollen zijn omgedraaid. Als het gaat om de oorlog in Oekraïne, bevinden westerlingen zich in een situatie die niet zo verschillend is van die in de Sovjet-Unie uit het Brezjnev-tijdperk. "We zijn vrij om Poetin te bekritiseren!", roepen ze uit. Voor alle duidelijkheid: Vladimir Poetin is een echte reactionair, met zijn heimwee naar de tijd van de tsaren, zijn orthodox-christelijke vurigheid en ijzersterke alliantie met een van 's werelds meest verwerpelijke religieuze hiërarchieën, zijn visie van een feodaal staatskapitalisme, de welig tierende corruptie die hij mogelijk heeft gemaakt en aangemoedigd, zijn afslachting in Tsjetsjenië, zijn onderdrukking van afwijkende meningen. En natuurlijk zijn suïcidale invasie van Oekraïne, een anachronistische terugkeer naar de loopgravenoorlog in Europa die een atomaire holocaust riskeert over een stuk grond - de Donbass - waarvan tien jaar geleden bijna niemand wist dat het bestond. Om de omvang van de dwaasheid van Poetin af te meten aan de gruwelen die hij heeft ontketend, hoef je je alleen maar te herinneren dat in 2013 80 procent van de Oekraïners een positief beeld van Rusland had. We zouden niet onder de indruk zijn geweest van de ‘moed’ van Sovjetburgers die kritiek hadden op de barbaarsheid van Nixon, zoals een commentator in Leningrad die hem de ‘nieuwe Hitler’ noemde. Vertaald naar vandaag: in tegenstelling tot Russische burgers die er hun leven mee riskeren is er geen reden de 'moed' te bejubelen van krantencommentatoren die hier in het Westen de wreedheid van deze ‘Oosterse satraap’ [1] aan de kaak stellen. (‘Oosters despotisme’: zal dit retorisch cliché, gelanceerd door Karl August Wittfogel [2], ooit verdwijnen?). Om nog maar te zwijgen van de vieze nasmaak van de lafheid in het niet aflatende refrein van 'wij bewapenen jullie en jullie vechten', refrein dat ze de afgelopen anderhalf jaar zijn blijven uitbazuinen. Het is maar al te gemakkelijk om stoer te doen met andermans leven. Het fenomeen dat hier wordt geschetst is in sommige opzichten een echo van het verleden, maar het wijkt er ook van af. Het McCarthyisme van de jaren 1950 verdeelde eveneens de wereld in goed en kwaad. Voor lezers die het zich niet herinneren: de term is afgeleid van de Amerikaanse senator Joseph McCarthy, die samen met het House Un-American Activities Committee (HUCA) een heksenjacht leidde op iedereen (acteurs, regisseurs, journalisten, muzikanten, schrijvers, diplomaten, zelfs leden van het leger) die ervan verdacht werd communist te zijn. Het is geen toeval dat Wittfogel zelf deelnam aan deze heksenjacht. In 1951 beschuldigde hij de delegatieleider van de VN en de Canadese diplomaat Herbert Norman ervan een communistische agent te zijn. Norman ontkende alles, maar werd in 1957 ter dood veroordeeld. Hij pleegde zelfmoord in Caïro. Er zijn natuurlijk belangrijke verschillen. Het McCarthyisme beroofde zijn doelwitten van hun broodwinning in naam van de jacht op spionnen en verraders. De huidige campagne is niet zo ver gegaan. Het McCarthyisme infecteerde de Amerikaanse staat en media, maar omdat het hen ook aanviel als te soft tegen het communisme of als schuilplaats voor geheime communisten, groeide er een interne oppositie die uiteindelijk door het establishment zelf werd beëindigd. Op dit moment lijkt wat we het westerse Brezjnevisme zouden kunnen noemen zich ongeremd te verspreiden. Het resultaat is een homogenisering van het perspectief. In plaats van la pensée unique [3] hebben we een récit unique. Van de NAVO-leden wordt een onwrikbare trouw aan een orthodoxie geëist, die een mate van zelfcensuur vereist die doet denken aan wat de atoomfysicus Leo Szilard tijdens de Koude Oorlog over de Amerikanen zei: "Zelfs toen de dingen op hun slechtst waren, was de meerderheid van de Amerikanen vrij om te zeggen wat ze dachten om de eenvoudige reden dat ze nooit dachten wat ze niet vrij waren om te zeggen". Ik heb het hier niet alleen over oorlogspropaganda, wat een (onvermijdelijk) feit is: onze bommen raken alleen militaire doelen, die van de vijand alleen civiele; onze soldaten zijn gentlemen, hun soldaten zijn barbaren die wreedheden begaan; als wij een stad verliezen, was dat van weinig strategisch belang; als de vijand die verliest, was die stad van levensbelang. Ik heb het niet eens over leugens, ook dat is een gegeven in een oorlog; ze worden niet verspreid uit kwaadaardigheid, maar omdat je de vijand geen ware informatie kunt geven. Ik beschrijf iets subtielers dat ons denken doordringt. De duidelijkste tekenen komen, zoals altijd, in de woordenschat. Waarom worden bijvoorbeeld Russische miljardairs oligarchen genoemd, maar westerse nooit? Miljardairs in welk land dan ook vormen - per definitie - een kleine groep die grote macht uitoefent over het land. Maar de term oligarch impliceert iets meer: dat het regime waarin zij opereren geen echte democratie is (lees: zoals het onze) maar een oligarchie. De term is dus een bouwsteen voor de constructie van een niet-democratische, autoritaire vijand. De dubbele moraal is veelzeggender bij het gebruik van de term 'imperium'. In het geval van Rusland - of het nu gaat om het tsarisme, het Sovjettijdperk of het revanchisme van Poetin - wordt de term voortdurend gebruikt, maar in de reguliere pers wordt hij nooit toegepast op de Verenigde Staten, een vredelievende staat die zich alleen bezighoudt met de verdediging tegen oneervolle agressors. Dat de VS meer dan 750 militaire bases heeft in 85 landen is een irrelevant detail (ter vergelijking: het Verenigd Koninkrijk heeft 17 militaire bases in het buitenland, Frankrijk 12, Turkije 10, China 4, Rusland 10, waarvan 9 in landen binnen de grenzen van de voormalige Sovjet-Unie). Even irrelevant is het feit dat het sinds de Tweede Wereldoorlog meer oorlogen heeft ontketend dan welke andere staat ter wereld dan ook (in Guatemala, Vietnam, Laos, Cambodja, Nicaragua, Grenada, Panama, Irak, Servië, Afghanistan, Libië, Jemen, Syrië...). En dan hebben we het nog niet over de staatsgrepen in Chili, Iran, Cuba... Dan is er nog de gebruikelijke woordenschat voor huursoldaten, inmiddels een aanpak die door bijna alle legers wordt gebruikt. (Laten we zijn doorluchtige voorvader niet vergeten, het Franse Vreemdelingenlegioen dat in 1831 werd opgericht, veel minder romantisch dan de verhalen die ons zijn verteld). Aan Amerikaanse kant worden ze bescheiden 'contractors' genoemd, terwijl hun Russische tegenhangers 'huurlingen' zijn (een toepasselijke term in beide gevallen). Ondertussen maakte het voormalige hoofd van de Wagner Group, de onlangs omgekomen Jevgeni Prigozjin, deel uit van de 'inner circle' of 'kliek' van de tsaar van het Kremlin, maar het hoofd van Blackwater, Erik Prince, is slechts een 'zakenman' die toevallig de broer is van Betsy DeVos, de minister van Onderwijs van Donald Trump. Al dit soort organisaties rekruteren criminelen en begaan allemaal gruweldaden, maar terwijl sommige worden aangeduid met het eufemisme 'onbedoelde slachtoffers' worden  andere als tekenen van 'barbaarsheid' benoemd. Er is nood aan een kwantitatieve analyse van het gebruik van bijvoeglijke naamwoorden door de Westerse media, zoals Franco Moretti die heeft uitgevoerd op literaire teksten. Misschien wel de meest veelzeggende indicatie van deze nieuwe orthodoxie is de proliferatie van de uitdrukking 'Poetins nuttige idioten'. Een zoekopdracht op Google levert 321.000 resultaten op. De geschiedenis van 'nuttige idioten' - die een cynische kijk op politiek impliceert, waarin goede trouw en naïviteit worden uitgebuit - is verhelderend. Zoals William Safire schreef in een artikel in het New York Times Magazine uit 1987: "Dit lijkt Lenins uitdrukking te zijn, ooit gebruikt tegen liberalen, die nu door anticommunisten wordt gebruikt tegen de ideologische kleinkinderen van die liberalen, of tegen iedereen die in de ogen van de gebruiker van de uitdrukking onvoldoende anticommunistisch is. Maar Safire's onderzoek heeft de uitdrukking in geen van Lenin's geschriften en toespraken kunnen vinden. Het cynisme van de term werd dus gebruikt tegen de veronderstelde eerste opstellers ervan. Het gebruik van de uitdrukking vervaagde met het einde van de Koude Oorlog die eraan ten grondslag lag ('Koude Oorlog',  een term bedacht door Walter Lippmann). Maar in 2008 werd het opnieuw uitgevonden als 'Putin's Useful Idiots' in Foreign Policy [4]. Safire parafraserend: om in aanmerking te komen voor de term hoefde je alleen maar onvoldoende anti-Poetin te zijn in de ogen van degenen die de uitdrukking gebruikten. Je moet natuurlijk de context niet vergeten. Begin jaren 2000 vroeg Poetin om lid te worden van de NAVO (zoals Foreign Policy zijn lezers vorig jaar in herinnering bracht in het artikel 'When Putin Loved NATO'). Maar in 2008 waren de zaken op hun kop gezet; de vraag was niet langer of Rusland moest worden toegelaten, maar hoe Oekraïne en Georgië toegang tot de NAVO konden krijgen als zet tegen Rusland (dit was ook het jaar van de oorlog tussen Rusland en Georgië over Zuid-Ossetië en Abchazië). Putin's nuttige idioten' verscheen opnieuw in een artikel in de New York Times in 2014, het jaar van de onttroning van de gekozen Oekraïense president Viktor Janoekovitsj. Het gebruik is gestaag toegenomen en de sluizen gingen uiteindelijk open na de Russische invasie in Oekraïne. Sindsdien is de term verschenen in krantenkoppen o.a. in de Atlantic, de Spectator, Politico en de Economist. Een voorbeeld van de schadelijke toepassing van de term is afkomstig van Steve Forbes, redacteur van het gelijknamige tijdschrift, die in juni 2022 de Franse president Emmanuel Macron met deze term bedacht omdat hij het lef had om een diplomatieke oplossing voor het conflict voor te stellen. De episode herinnert aan een andere Franse president die vlakaf weigerde deel te nemen aan de invasie van Irak in 2003. George Bush was zo boos op Jacques Chirac dat zijn regering de Amerikanen probeerde te overtuigen om de naam 'French fries' te veranderen in 'freedom fries'. Dit was een herhaling van de campagne die werd gevoerd tijdens de Eerste Wereldoorlog, in een klimaat van intense Germanofobie, toen 'frankfurters' werden omgedoopt tot 'hotdogs' - met aanzienlijk meer succes dan Bush' zwakke poging frieten van naam te doen veranderen. Op de lange lijst van nuttige idioten van Poetin is er één naam die schittert door afwezigheid: Henry Kissinger, die in 2014 in een opiniestuk in de Washington Post schreef: Het Westen moet begrijpen dat Oekraïne voor Rusland nooit zomaar een vreemd land kan zijn. De Russische geschiedenis begon in wat Kievan-Rus werd genoemd. Van daaruit verspreidde de Russische religie zich. Oekraïne maakt al eeuwenlang deel uit van Rusland en hun geschiedenissen waren vóór die tijd al met elkaar verweven. Enkele van de belangrijkste veldslagen voor de Russische vrijheid, te beginnen met de Slag bij Poltava in 1709, werden uitgevochten op Oekraïens grondgebied. De Zwarte Zeevloot - Ruslands middel om macht te projecteren in het Middellandse Zeegebied - is voor lange tijd gehuurd in Sevastopol, op de Krim. Zelfs beroemde dissidenten als Aleksandr Solzjenitsyn en Joseph Brodsky hielden vol dat Oekraïne een integraal onderdeel was van de Russische geschiedenis en zelfs van Rusland. Hij concludeert: Poetin zou zich moeten realiseren dat, wat zijn grieven ook zijn, een beleid van militaire dwang zou leiden tot een nieuwe Koude Oorlog. De Verenigde Staten van hun kant moeten Rusland niet behandelen als een aberratie die geduldig de gedragsregels van Washington moet leren. Poetin is een serieuze strateeg - op basis van de Russische geschiedenis. Het begrijpen van Amerikaanse waarden en psychologie is niet zijn sterkste kant. Evenmin is het begrijpen van de Russische geschiedenis en psychologie een sterk punt geweest van Amerikaanse beleidsmakers. Kissinger heeft duidelijk de kwalificaties die nodig zijn om op de lijst van 'nuttige idioten van Poetin' te staan. Waarom is hij niet als zodanig gebrandmerkt? Omdat het nauwelijks geloofwaardig is dat de oude vos van de Realpolitik een idioot is, laat staan een slachtoffer van een in vergelijking jonge kerel als Poetin. Misschien had hij in plaats daarvan een Putinversteher kunnen worden genoemd (term die in Google 41.000 resultaten oplevert), het Duitse equivalent dat 'iemand die Poetin begrijpt' betekent, wat het geïnstrumentaliseerd gebruik van de term 'nuttige idioten' vervangt door de insinuatie: 'begrijpen', verwijzend naar sympathie, steun of medeplichtigheid. De goocheltruc is niet onschuldig. De oorlog was nog maar net uitgebroken toen Repubblica, een van de belangrijkste Italiaanse kranten, een lijst van Putinverstehers publiceerde, een oefening in het publiekelijk bespotten van prominente journalisten en ambassadeurs vanwege hun gehechtheid aan de notie - duizend keer geverifieerd door de geschiedenis heen - dat de schuld van de ene partij niet de onschuld van de andere impliceert. Maar dit is gewoon verkapt pro-Poetinisme!", reageren commentatoren die Poetin tot eergisteren bejubelden als een politieke erfgenaam van Talleyrand en Metternich, en zijn slachtpartijen in Tsjetsjenië negeerden, om nog maar te zwijgen van zijn belachelijke shirtloze tochten te paard, zijn fotosessies met tijgers, zijn kinderlijke passie voor vechtsporten, zijn grenzeloze bewondering voor C-acteurs als Jean-Claude Van Damme. Hoe kun je intelligentie toeschrijven aan iemand die Van Damme verafgoodt? Het discours migreerde snel van Putinversteher naar russofobie. Zoals Mikhail Shishkin betoogde in de Atlantic: Ook cultuur is een oorlogsslachtoffer. Na de Russische invasie van Oekraïne riepen Oekraïense schrijvers op tot een boycot van Russische muziek, films en boeken. Anderen hebben de Russische literatuur bijna beschuldigd van medeplichtigheid aan de wreedheden van de Russische soldaten. De hele cultuur, zeggen ze, is imperialistisch en deze militaire agressie onthult het morele bankroet van de zogenaamde beschaving van Rusland. Dat de Oekraïners dit standpunt innemen is begrijpelijk - à la guerre comme à la guerre - hoewel ze er misschien niet voor terugschrokken om het museum in Kiev, opgedragen aan hun landgenoot Michail Boelgakov, te sluiten omwille van zijn verzet tegen het Oekraïense nationalisme. Veel grote Russische auteurs waren Oekraïens: Gogol, Tsjechov (geboren in de buurt van Mariupol), Akhmatova (geboren in Odessa)... Maar het feit dat ze geboren zijn in Oekraïne betekent niet dat ze zich Oekraïens voelden, net zoals schrijven in het Russisch je nog geen Rus maakt, net zoals Oostenrijkse of Zwitserse auteurs zich nooit Duits zouden voelen omdat ze in het Duits schrijven, en Amerikanen geen Engelsen zouden willen genoemd worden omdat ze in het Engels schrijven. Ik heb grote bewondering voor de roman De Pinguïn, geschreven door Andrei Kurkov, een Oekraïense auteur die in het Russisch schrijft maar opkomt voor de Oekraïense zaak. Dit alles onderstreept het misleidende van Herders formule [5]: ein Volk, eine Sprache, ein Land. Denigreren van alles wat Russisch is kan overal worden waargenomen. Bemerk bijvoorbeeld de plotselinge afwezigheid van Russische films in onze bioscopen, zelfs die van gewaardeerde regisseurs als Andrey Zvyagintsev, winnaar van verschillende prijzen in Cannes en een Golden Globe. Ook de klassiekers uit de wereldliteratuur zijn niet gespaard gebleven. Zie onder andere 'Van Poesjkin tot Poetin: Russian Literature's Imperial Ideology', gepubliceerd in Foreign Policy, waarin zowel Tolstoj als Poesjkin worden gekarakteriseerd als Russische imperialisten (ook al lijkt de reconstructie van de Pugatsjev Rebellion door Poesjkin zijn sympathieën voor de opstandelingen aan te tonen). Sinds het begin van de oorlog zijn verschillende monumenten voor Poesjkin in Oekraïne gesloopt (en toch zijn we verontwaardigd als de Taliban beelden van Boeddha vernielt?), en zoals de Financial Times meldt, "verwijzen sommige Oekraïners nu op sociale media naar "Poesjkinisten" die raketaanvallen op hun steden lanceren". Geen kunstenaar heeft meer geleden onder deze verguizing dan Dostojevski. De vergelijking verloopt lijnrecht: Dostojevski werpt zich op als de vaandeldrager van de zogenaamde 'Russische ziel' (Russkaia Dusha) die 'het idee van pan-humanistische eenheid van broederliefde belichaamt'. De Russische ziel is de kern van het idee dat Rusland alle Slavische volkeren binnen en buiten zijn grenzen moet verenigen, en daarom de theoretische basis voor het Russische imperialisme waarvan Poetin een uitdrukking is. Dostojevski is dus de inspiratiebron voor Poetin, net zoals Nietzsche dat was voor Hitler. Meer dan een eeuw lang werd Dostojevski - samen met Tolstoj - beschouwd als een literaire reus naast Dante, Cervantes, Shakespeare en Goethe. Plotseling is hij een verworpene. De analogie tussen Dostojevski-Poetin en Nietzsche-Hitler brengt ons bij een laatste discursief aspect van deze nieuwe orthodoxie: de constante vergelijking Hitler-Stalin, die in de moderne seculiere theologie maar één ding betekent - de persoon over wie men spreekt identificeren met Satan. Het is niet de eerste keer dat we deze film zien: figuren die gisteren nog door wereldmachten als vertrouwde vrienden werden behandeld, worden plotseling tot monsters, gekken en misdadigers verklaard. Geheugenverlies komt hier handig van pas, naast een morele strengheid die Cato de Jongere [6] waardig is. We hoeven niet terug te gaan naar de lof die de Angelsaksische pers uitsprak over Mussolini (Hitler kreeg een tijdje dezelfde behandeling); we hoeven alleen maar te denken aan hoe Saddam Hoessein werd gefinancierd en bewapend om tegen Iran te vechten, om vervolgens een misdadiger te worden, en vervolgens een veroordeelde na een afschuwelijke farce van een proces. Hetzelfde gebeurde met Bashar al-Assad. Kortom, zodra een trawant ophoudt trawant te zijn, wordt hij een crimineel (niet dat hij dat daarvoor niet was, maar toen waren onze ogen gesloten). Roosevelts onsterfelijke antwoord aan degenen die erop wezen dat de Nicaraguaanse dictator Anastasio Somoza een klootzak was, is in alle gevallen van toepassing: "Yes, but he’s our son of a bitch". Poetin is al een tijdje niet meer onze klootzak. Maar dat maakt hem niet automatisch een nieuwe Hitler. Zijn geweld zou van een bijna metafysische wreedheid getuigen, zo angstaanjagend, zo apocalyptisch, dat het niet te vergelijken is met dat van de kleine despoten die vaak met hem vergeleken worden. Maar Hitler vergelijken met een willekeurige moordenaar is hetzelfde als elke buurtmoord vergelijken met de Shoah. Het vermindert uiteindelijk de enormiteit van de genocide op de Joden, en is een stap in de richting van het vrijpleiten van de daders. Een laatste overweging: je weet dat je in de problemen zit wanneer de politieke klasse begint te praten over de verdediging van waarden. Zoals Carl Schmitt [7] opmerkte, zijn waarden een intrinsiek polemogene categorie, dat wil zeggen een die conflicten genereert. Om waarden te kunnen naar waarde schatten moet je andere waarden devalueren - ze verslaan en ondergeschikt maken, waardoor je tirannieke macht uitoefent. Als patriottisme de laatste toevlucht is van schurken, dan zijn waarden eerder de eerste toevlucht van tirannieke machten: het is geen toeval dat het fascisme de 'ethische staat' verdedigde. Er is geen compromis mogelijk bij de verdediging van waarden; alleen kruistochten kunnen een uitkomst bieden. Dit geldt vooral als we te maken hebben met een idee dat zo vaag en slecht gedefinieerd is als 'westerse waarden'. Wat zijn dat: slavernij, eeuwenlang gepraktiseerd? Oorlogen om een land te dwingen opium te importeren? Concentratiekampen om asielzoekers in op te sluiten, de miljarden die aan tirannen worden gegeven om ze buiten te houden, het patrouilleren op zee om ze met tienduizenden te laten verdrinken? Westerse waarden lijken met tussenpozen te functioneren, als de richtingaanwijzers van een auto. Voor Kosovo geldt het idee dat een taalkundige en etnische minderheid recht heeft op afscheiding en onafhankelijkheid. Maar niet voor de Donbass. Voor Oekraïne is het recht op verzet tegen invasie en bezetting heilig. Maar niet voor de Palestijnen. De waarheid is dat het in het spel van de grootmachten niet echt gaat om de territoriale integriteit van Oekraïne. Dit is slechts een voorwendsel voor de 'verdediging van waarden', voorde export ervan. Beter nog als ze worden geëxporteerd door middel van clusterbommen die verboden zijn door een VN-verdrag dat door 111 staten is ondertekend (maar niet door de VS, Rusland, Oekraïne, China, India, Israël, Pakistan en Brazilië). Clusterbommen maken westerse waarden des te overtuigender.   (*) Marco d'Eramo (°1947, Rome) studeerde sociologie bij Pierre Bourdieu. Als journalist werkte hij voor Mondoperaio en meer dan dertig jaar bij de krant il manifesto. Hij schrijft voor New Left Review, MicroMega en het Berlijnse dagblad Die Tageszeitung. Hij schreef o.a. het boek The Pig and the Skyscraper, een kijk op de grootstad Chicago als zinnebeeld van de hedendaags en toekomstige kapitalistische samenleving . Dit artikel verscheen op 14 september op Sidecar, uitgave van New Left Review, onder de titel Western Pravdas. Nederlandse vertaling en annotatie door Ander Europa.   De volgende noten werden toegevoegd door de vertaler: [1] Satraap: gouverneur in het oude Perzische rijk. De term wordt nu meestal denigrerend gebruikt om (vooral oosterse) echte en vermeende despoten aan te duiden. [2] Karl Wittfogel (1896-1988) was een Duitse historicus, filosoof en Chinakenner die aanvankelijk aansloot bij de Duitse communistische partij. Hij vluchtte voor de nazis naar de Verenigde Staten. Zijn verontwaardiging over het Hitler-Stalinpact ontaardde in anticommunisme, dat ook zijn sociologische theorieën beïnvloedde. De marxistische notie ‘Aziatische productiewijze’ werd een theorie over het ‘Aziatisch despotisme’, dat een historische contante zou zijn die doorloopt tot Lenin en Mao. Met zijn ‘bekering’ aarzelde Wittfogel niet om in de McCarthy-periode collega’s te beschuldigen van communisme. [3] Pensée unique, misschien best vertaald als ‘eenheidsworstdenken’, de bewering dat er voor een probleem maar één juiste politieke keuze bestaat. Halverwege de jaren ’90 populariseerde Ignacio Ramonet (Le Monde Diplomatique) de term om het neoliberaal denken aan de kaak te stellen. Récit unique staat hier voor ‘alleenzaligmakend narratief’. [4] Foreign Policy, magazine en website van een deel van het Amerikaans establishment, nu gecontroleerd door de Washington Post groep. [5] Johann Gottfried von Herder, Duits achttiende eeuws dichter, filosoof van de Volksgeist. [6] Cato de Jongere, Romeins staatsman (1e eeuw voor Christus), bekend voor zijn princiepsvastheid en onomkoopbaarheid. [7] Carl Schmitt (1888-1985) Duits jurist en politiek filosoof, vurig verdediger van de nazi’s en hun rassenwetten. Niettemin wordt in de politieke filosofie vaak naar sommige van zijn thesen over de aard van de staat verwezen.    

13 september 2023   Boris Kagarlitsky is een 64-jarige Russische marxistische intellectueel en socialistisch activist. Begin jaren 80, nog in de Sovjetperiode onder Andropov, zat hij een tijd achter de tralies wegens ‘anti-sovjetactiviteiten’. Ook Jeltsin liet hem een decennium later arresteren. En ook voor het Putinregime is deze consequente voorvechter van democratische en socialistische principes en tegenstander van de oorlog in Oekraïne een doorn in het oog. Op 25 juli werd hij door de Russische veiligheidsdienst FSB gearresteerd op beschuldiging van ‘steun aan het terrorisme’. Hem wacht een proces eind september, wat zeven jaar opsluiting kan inhouden. Een korte biografie van Kagarlitsky vindt men op de site van het Nederlands Transnational Institute (TNI) waar hij ook zijn medewerking aan verleende.. De Canadese site The Bullet schrijft terecht “De arrestatie en detentie van Kagarlitsky vond plaats binnen de context van repressieve campagnes van de regerende regimes in zowel Rusland als Oekraïne tegen anti-oorlogs en socialistische critici van elk regime. Dat houdt in het opsluiten, verbannen en vervolgen van vredesactivisten, socialisten, linkse politieke activisten en intellectuelen, homorechtenactivisten en socialistische politieke partijen.” Getuige daarvan de recente petitie tegen de beschuldigingen aan het adres van de Oekraïense vredesactivist Sheliazhenko. In Rusland werd een solidariteitscomité opgericht dat een petitie lanceerde voor Kagarlitsky’s vrijlating. Hieronder vindt u de Nederlandse vertaling ervan, en de link waar u de petitie kunt ondertekenen.     [note note_color="#cccddd" class=" notitie90procent" ] Vrijheid voor BORIS KAGARLITSKY   Geschokt en ontzet hebben wij vernomen dat de vooraanstaande Russische socialistische denker Boris Kagarlitsky (64) op 25 juli in Moskou is gearresteerd op grond van valse beschuldigingen van ‘rechtvaardiging van terrorisme’. Boris Kagarlitsky is een academicus wiens sociologisch en filosofische werk over de hele wereld bekend is. Zijn artikelen, boeken en interviews zijn in vele talen gepubliceerd. Hij is een vooraanstaande Russische intellectueel wiens werk een reputatie heeft opgebouwd voor zijn land in de wereldwijde academische wereld. Al tientallen jaren is Kagarlitsky een invloedrijke figuur, zowel in Rusland als wereldwijd; hij levert een belangrijke bijdrage voor ons inzicht in wereldwijde uitdagingen en vecht voor de vooruitgang van de mensheid. Een hele generatie geleerden, activisten en politici heeft door zijn boeken inzicht gekregen in Rusland en zijn plaats in de wereldgemeenschap. De echte reden voor de repressie tegen Kagarlitsky is dat hij sinds februari 2022 consequent de agressie tegen Oekraïne heeft veroordeeld en heeft onderstreept dat deze barbaarse oorlog niet alleen het Oekraïense volk, maar ook gewone Russen onbeschrijflijk veel leed berokkent. Hoewel velen van ons het in het verleden niet eens waren met Kagarlitsky, erkennen en prijzen we hoe moedig hij zich heeft uitgesproken tegen de jammerlijke beslissingen van de Russische regering en een van de zeldzame publieke anti-oorlogsstemmen in Rusland is gebleven. Hij is in het land gebleven en runt het YouTube-kanaal "Rabkor", waar hij zich blijft verzetten tegen militarisering en diepgaande veranderingen in Rusland blijft eisen. Boris Kagarlitsky is nu een van de tienduizenden Russen die het slachtoffer zijn van repressie door de staat. Velen van hen zijn veroordeeld tot lange gevangenisstraffen, anderen moeten enorme boetes betalen en weer anderen zijn doodgemarteld door het politieapparaat. Zijn arrestatie is de zoveelste schakel in een grootschalig optreden tegen Russische burgers die zich durven te verzetten tegen een regime dat "niet alleen onverenigbaar is gebleken met mensenrechten en democratische vrijheden, maar eenvoudigweg met het elementaire behoud van de regels van het moderne beschaafde bestaan voor de meerderheid van de bevolking", zoals Kagarlitsky het onlangs zelf verwoordde. We zijn woedend dat het nu zover is gekomen dat een hooggeplaatste academicus in de gevangenis belandt omdat hij de dingen noemt zoals ze zijn. Dit is een geval van een intellectueel die vervolgd wordt voor zijn vrijheid van meningsuiting. We roepen op tot de vrijlating van Kagarlitsky en zijn solidair met alle politieke gevangenen in Rusland die zijn gearresteerd vanwege hun anti-oorlogsstandpunten. [/note]   [button url="https://freeboris.info/#rec622511863" style="default"] Petitie ondertekenen[/button]      

  12 september 2023 - Op 7 september sprak NATO secretaris-generaal Stoltenberg het comité buitenlands beleid van het Europees parlement toe over “recente ontwikkelingen in de Europese veiligheid” en de samenwerking van de EU met de NATO. In zijn speech niets dan lof voor de EU en EU-lidstaten en hun levering van “lange afstandsraketten, luchtafweer, hopen munitie en training”; Nederland, Denemarken en Noorwegen werden speciaal in de bloemetjes gezet voor hun bereidheid om F-16’s te sturen. Hij vergat blijkbaar de Verenigde Staten te vernoemen die nu ook clusterbommen leveren aan Zelensky. Er viel geen woord over diplomatieke wegen om tot een wapenstilstand te komen, laat staan over vredesinitiatieven. De EU en de NATO zijn het er inderdaad over eens dat vrede in Oekraïne er alleen kan komen door een overwinning op het slagveld. De onwil van de westerse bondgenoten om een oorlog te vermijden bleek ook uit een ‘revelatie’ door Stoltenberg: “President Poetin verklaarde in de herfst van 2021 dat ze een beloftebeelden van de NATO om niet verder uit te breiden; hij stuurde daarover een ontwerp-tekst [1] die hij door de NATO ondertekend wou. Dat was een voorwaarde om Oekraïne niet binnen te vallen. Natuurlijk hebben we dat niet getekend. Het omgekeerde is gebeurd. Hij wilde een ondertekende belofte om de NATO nooit uit te breiden. Hij wilde dat we alle militaire infrastructuur wegnamen bij alle geallieerden die sinds 1997 tot de NATO zijn toegetreden, wat inhoudt de helft van de NATO, alle landen van Centraal en Oost-Europa.” Vrees om door de europarlementariërs ‘gegrild’ te worden hoefde Stoltenberg niet te hebben. Om te beginnen heeft het Europees Parlement ongeveer niets te zeggen over de Europese militaire politiek, het speelveld van de lidstaten, de (Europese en EU-) Raad en in toenemende mate de Europese Commissie. Bovendien zijn alle grote Europese politieke families het volledig eens over oorlog als voorwaarde voor vrede in Oekraïne. Niet alleen Conservatieven, christendemocraten en liberalen, maar ook de sociaaldemocraten [2] en Groenen. De eer van links Europa werd eens te meer gered door de moedige tussenkomst van Clare Daly, Iers onafhankelijk europarlementslid behorend tot de Europese linkse fractie (GUE/NGL). Een paar uittreksels uit haar interventie na Stoltenberg’s speech (zie de video; de ondertiteling is onbetrouwbaar)   “Meneer Stoltenberg, u vroeg ons na te gaan waar we vandaag staan in vergelijking met het begin van de invasie. Het is me niet duidelijk wat u bedoelt met “wij”. “En is het niet zo dat uw retoriek tegengesteld is aan de werkelijkheid? De wereld begint dat door te hebben want u zei dat Oekraïne beetje bij beetje terrein aan het winnen is. Maar dat is niet waar. Sinds u hier de laatste keer was heeft Oekraïne terrein verloren, een half miljoen mensen zijn dood [3], en Oekraïne moest overgaan tot verplichte militaire dienst. Er zijn berichten over conscriptie van mensen met een handicap, met een mentale aandoening, berichten van mensen die geld neertellen om het land te kunnen  verlaten, die zich verborgen houden in hun huizen.” “We zitten nu in een bloedige uitputtingsoorlog, en het is een wreedheid om die te laten voortduren. In de Washington Post kan men bijdragen lezen van vooraanstaande US-militairen, die zich aansluiten bij generaal Milley’s oproep in november voor vrede, een echte vrede. Als u  echt bezorgd bent over Oekraïne, wat is dan uw houding in verband met een vredesplan om Oekraïense levens te sparen?”       [1] Zie Agreement on measures to ensure the security of The Russian Federation and member States of the North Atlantic Treaty Organization [2] In een brief  van begin september doet de Europese sociaaldemocratische fractie (S&D) aanbevelingen aan commissievoorzitster von der Leyen voor haar ‘State of de Union’ speech van 13 september. Kritiek op haar stilzwijgen over christendemocratische manoeuvres tegen de Green Deal, aandringen op een beter belastingsbeleid, de ‘sociale dimensie van de digitale transitie’ enzovoort, maar wat betreft de oorlog in Oekraïne “geniet U [ von der Leyen] en de ‘Hoge Vertegenwoordiger voor het buitenlandbeleid’ [de sociaaldemocraat Borrell] onze volle en ondubbelzinnige steun.” [3] cfr The Guardian, 18.8.23, Battlefield deaths in Ukraine have risen sharply this year, say US officials    

  door Angela Klein (*) 7 september 2023   De oorlog in Oekraïne staat op het punt opnieuw te escaleren. Zelfs de modernste westerse gevechtstanks bleken niet de ‘wonderwapens’ zoals ze werden voorgesteld, en nu moeten er gevechtsvliegtuigen en kruisraketten komen met een bereik van 500 km, uitdrukkelijk om de Russische stellingen achter het front te kunnen aanvallen, zoals de regering in Kiev eist. Ze dringt er verder op aan om met NAVO-materiaal de oorlog op Russisch grondgebied te brengen, met andere woorden om de NAVO-landen direct partij in de oorlog te maken (indirect zijn ze dat al lang). Het gevaar van een nucleaire ontsporing wordt steeds groter.   Waarom doet Duitsland mee aan deze oorlog?  Zogenaamd verdedigen we niets minder dan onze vrijheid en democratie aan de Dnjepr en die van de halve wereld - alle staten die de VS als hun beschermende mogendheid erkennen of, omdat ze schulden hebben, moeten erkennen. Naar verluidt is dit een daad van pure solidariteit, tenzij men zich laat meeslepen door het idee dat Poetin niet alleen de staatsintegriteit van Oekraïne bedreigt, maar ook die van Polen, de Baltische staten, enzovoort, d.w.z. dat hij oorlog wil met de NAVO. Geen enkele vooraanstaande militair of staatsman heeft dit echter serieus beweerd; het is pure angstzaaierij door de massamedia - de waan die nodig is om mensen het noorden te laten verliezen. Tot 11 juli 2023 heeft de Duitse regering 22 miljard euro uitgegeven aan hulp voor Oekraïne, 8,8 miljard door het federale ministerie van Financiën, 6,2 miljard door dat van Arbeid en Sociale Zaken, 3,8 miljard door Defensie En 1,2 miljard door het ministerie van Buitenlandse Zaken. Daarnaast betaalt Duitsland ongeveer een vijfde van de EU-hulp, die bijna volledig naar militaire aankopen gaat (dit was meer dan 7 miljard in het eerste oorlogsjaar). De kosten voor vluchtelingen zijn niet in de cijfers opgenomen. Met deze ‘hulp’ staat Duitsland op de tweede plaats achter de VS. Veel hogere kosten worden echter veroorzaakt door de economische schade ten gevolge van de economische oorlog, de enorme stijging van de energieprijzen en de verstoringen in de energievoorziening. Deze worden door het Instituut voor de Duitse Economie geschat op 100 miljard euro voor 2022 en 175 miljard voor 2023. De Duitse Kamer van Koophandel en Industrie spreekt van een gemiddelde last van 2.000 euro per hoofd van de bevolking tegen het einde van 2023 - en natuurlijk zullen de lagere inkomensgroepen de grootste last dragen. Dit zal niet het einde zijn: De financiële planning voor de middellange termijn voorziet in exorbitante verhogingen van het defensiebudget, die door bezuinigingen in de sociale budgetten moeten worden opgevangen.   Waarmee betalen we?  De media wijzen graag met de vinger naar de verliezen die de Russische economie lijdt als gevolg van de sancties. Die zijn er ongetwijfeld, en de werkende mensen zullen er ook het meest onder lijden. Maar ook bij ons zijn er economische verliezen, en niet weinig: Europese bedrijven hebben minstens 100 miljard euro verlies geleden door de verkoop, sluiting of inkrimping van Russische bedrijven als gevolg van de aanval op Oekraïne. Olie- en gasbedrijven hadden de grootste verliezen, maar konden deze overcompenseren door enorme prijsstijgingen, zodat ze eindigden als oorlogsprofiteurs. Een uitzondering is Uniper, waarvan de verliezen werden genationaliseerd. Op de tweede plaats komt de auto-industrie, die belangrijke fabrieken in Rusland moest sluiten. Ze dreigt nu Duitsland de rug toe te keren als vestigingsplaats, omdat energie hier te duur is geworden. Daarna volgen banken en verzekeringsmaatschappijen, de chemische en farmaceutische industrie (BASF!). Grote verliezers zijn ook de horeca en de detailhandel. In de winter van 2022 is de Duitse economie als enige van de G7-landen in een recessie terechtgekomen. Zakenkranten achten een economische krimp nog dit jaar voor mogelijk, en ze voorzien een ‘langdurige economische crisis’. Tot de oorlogsprofiteurs behoren de energie-industrie, graanexporteurs, kunstmestfabrikanten en de beveiligingsindustrie, maar vooral de wapenindustrie. Rheinmetall heeft zijn aandeelwaarde in 2022 meer dan verdubbeld en zijn bedrijfswinst met 20 procent verhoogd. De moordindustrie heeft zich onlangs gepresenteerd als een ‘toeverlaat in de crisis’. De grootste last van de oorlog wordt echter gedragen door de Oekraïense bevolking. Volgens een rapport van de Amerikaanse militaire inlichtingendienst waren er op 1 maart 2023 17.000 Oekraïense soldaten gedood en 114.000 gewond. Daarvan is een schokkend hoog aantal jonge mannen en vrouwen blijvend verminkt.   Fictie en waarheid  Beide partijen hebben zich in verschillende opzichten misrekend: Poetin had niet verwacht dat zijn opmars naar Kiev op hevig verzet van de bevolking zou stuiten en moet zijn dromen over een regimewisseling in Kiev begraven. De NAVO heeft het Russische leger belachelijk gemaakt als achterlijk en niet opgewassen tegen moderne oorlogsvoering. De waarheid is echter dat het Oekraïense lenteoffensief, dat in hoge mate was uitgerust met dure westerse wapens, vast kwam te zitten in de brede Russische verdedigingsgordel, die meer dan 1000 kilometer lang is. De sancties moesten Rusland economisch op de knieën dwingen. De waarheid is dat, afgezien van de extra winsten die de olie- en gasindustrie ook daar heeft binnengehaald, de Russische economie volgens het Russische nationale bureau voor de statistiek het afgelopen jaar is gegroeid, terwijl de Duitse economie langzaam in een recessie wegzakt. Rusland moest geïsoleerd worden op het gebied van buitenlands en economisch beleid. De waarheid is dat, terwijl de Russische agressie door de meeste staten is veroordeeld, de opkomende economieën die zijn gegroepeerd in de BRICS hebben geweigerd om mee te gaan in de sancties. Op de Oekraïne-top in Jiddah, Saoedi-Arabië, begin augustus, weigerden veel van de 40 aanwezige staatsvertegenwoordigers het tienpuntenplan van Oekraïne voor de terugtrekking van de Russische troepen uit zijn hele grondgebied te steunen. En economische isolering werd beantwoord met een uitbreiding van de BRICS-ronde (23 staten hebben zich kandidaat gesteld) en plannen om een eigen financiële industrie op te bouwen met een concurrerend wereldwijd kredietsysteem. Noch Oekraïne noch Rusland hebben hun oorlogsdoelen bereikt - dat is de grimmige waarheid na anderhalf jaar oorlog. Nu kunnen er twee even onverantwoorde beslissingen worden genomen: De oorlog wordt naar Russisch grondgebied getransfereerd  - dat zou een oorlogsverklaring van de NAVO aan Rusland zijn en de drempel naar de Derde Wereldoorlog, die dan waarschijnlijk ook met kernwapens zou worden uitgevochten. De huidige toestand van ‘no forward and no back’ zal permanent worden, de uitputtingsslag zal voor onbepaalde tijd doorgaan. Voor de Oekraïense bevolking betekent dit een permanente slachting zonder vooruitzicht op substantieel succes. Er is nog maar één optie: het conflict moet worden bevroren zolang het ook politiek niet oplosbaar is. Dat betekent:   Staakt-het-vuren nu!  De oriëntatie op de terugtrekking van de Russische troepen moet worden voorafgegaan door een staakt-het-vuren. De kans op zo'n terugtrekking moet worden vergroot door de verklaarde niet-toetreding van Oekraïne tot de NAVO. Geen verdere levering van zware wapens. Terugtrekking van alle kernwapens uit Duitsland. Humanitaire steun voor de Oekraïense vakbonden en hun families. Zonder meer asiel verlenen aan gewetensbezwaarden en deserteurs. Solidariteit met de Russische anti-oorlogsbeweging.   (*) Angela Klein is redacteur van Sozialistische Zeitung (SoZ), maandblad en website van de Verein für solidarische Perspektiven. Dit artikel verscheen op 1 september 2023 onder de titel “Sagt Nein! Gedanken zum Antikriegstag”. In de Duitse Bondsrepubliek is de eerste september (Nazi-inval in Polen op 1/9/1939) sinds de jaren ’50 Antikriegstag. Nederlandse vertaling door Ander Europa. Met dank aan SoZ voor toelating tot publicatie.