Boot en Mujagić

Eind vorig jaar was de Nederlandse pensioenpot goed voor 1.900 miljard euro. Pensioenfondsen beleggen veel in Amerikaanse, niet-financiële aandelen, zelfs meer dan in Europese. Toch beleggen ze, als je naar de gehele pot kijkt, nog steeds meer in Europa, wat logisch is gezien de nationale context. Maar dit roept volgens macro-econoom Edin Mujagic een belangrijke vraag op: Is de traditionele verdeling tussen risicovolle aandelen en risicovrije staatsobligaties nog wel houdbaar in de huidige economische situatie?  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Hoewel het gros van de Tweede Kamer er weinig voor voelt, is de kans toch zeer aannemelijk dat er vanuit Europa 800 miljard euro wordt geïnvesteerd in defensie. De grote vraag blijft wel hoe het uiteindelijk moet worden gefinancierd. Maar het staat buiten kijf dat er flink in moet worden geïnvesteerd, zegt macro-econoom Arnoud Boot. ‘Het gaat nu over de veiligheid van Europa, dus dit is als Nederland zijnde niet het moment om veto's uit te spreken, dat is onverantwoordelijk.    See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het is weer zover: de jaarlijkse ‘ECB and Its Watchers’-conferentie, waar inderdaad weer heel veel centralebankbestuurders in het wild te zien waren, zegt macro-econoom Edin Mujagic. En als klap op de vuurpijl mocht president Christine Lagarde de aanwezigen toespreken, met een inkijkje in hoe de ECB werkt en wat de ECB gaat doen. Om kort te gaan: de mate van onzekerheid is zo enorm, dit hebben we eigenlijk nog nooit meegemaakt.  Haar Franse collega voegde daaraan toe dat het niet alleen de onvoorspelbaarheid is, maar ook de irrationaliteit van de beleidsmakers die die onzekerheid veroorzaken, zegt Mujagic. ‘Het is een zeer lastige omgeving waar de ECB in zit. Juist omdat er zoveel onzekerheden in zitten, is het volgens Lagarde belangrijker dan ooit om als ECB je vastberadenheid te tonen dat je zorg wilt dragen voor een lage inflatie; in die zee van onzekerheid zou de centrale bank juist een baken van zekerheid moeten zijn. Dat is precies wat je wilt horen, maar daarna haalde de rest van haar verhaal toch wel alle glans ervan af.’  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Nu Duitsland de traditionele Schuldenbremse overboord lijkt te gooien, vragen economen in de Financial Times zich af wat Duitsland gaat doen met al het geld dat vrijkomt nu het financiële hek van de dam is. ‘Er zal honderden miljarden euro's geïnvesteerd worden in infrastructuur en defensie. Maar er is ruimte voor veel meer investeringen’, zegt macro-econoom Edin Mujagic. En daar hangt een groot gevaar aan vast. De Financial Times heeft een groep van bijna 30 economen gevraagd naar wat Duitsland moet gaan doen. Duidelijk is dat er veel achterstallig onderhoud is wat betreft de infrastructuur. Daar gaat veel geld naartoe, maar veel economen zeggen ‘heel leuk’ die 400 miljard euro, maar Duitsland heeft eigenlijk ruimte voor 2000 miljard euro voor de komende tien jaar, zonder dat er zand in de wielen van de economie komt.  Dus ook dan komt de Duitse staatsschuld niet dusdanig in de problemen dat men in het buitenland zich daar zorgen om gaat maken. Volgens de berekeningen zal de staatsschuld dan oplopen van 60 procent nu naar rond de 85 procent over een decennium. Je kunt een hele discussie voeren over de vraag of dat veel of weinig is, maar het is in elk geval behapbaar.  Ik heb deze rubriek ondertussen meerdere keren uit verschillende landen gedaan: Zwitserland, Bosnië, Zweden. Daar kun je gewoon, als ik jou aan de lijn heb, rondbewegen zonder dat je bang hoeft te zijn dat de verbinding wegvalt. Dat is anders in Duitsland. Er zal daar geïnvesteerd moeten worden.  Maar laten we geen discussie voeren over de kritieke grens voor staatsschuld. Dat is echt gefriemel in de marge. Ik heb twee dingen toe te voegen aan de mening van die economen, die beweren dat Duitsland ruimte heeft voor 2000 miljard euro.  Het is namelijk niet zo dat wanneer je ergens genoeg geld tegenaan gooit, het dan per definitie allemaal goedkomt. Zo werkt het niet. Als je 2000 miljard euro in de Duitse economie stopt, dan moet je afvragen of daardoor ook allerlei nieuwe bedrijven ontstaan. Ik denk het niet, want die bedrijven schreeuwen om minder regels, lagere belastingen.  Daarnaast lees ik dat de aanstaande coalitie vooral van plan is de pensioenen te verhogen. De omvang van deze belofte kost ongeveer 350 procent van de Duitse economie. Het potje dat ze daarvoor opzij hebben gelegd, is goed voor om en nabij 10 procent van de economie. Do the math, zou ik zeggen: Er is een gapend gat in de financiering en ik kan me moeilijk voorstellen dat men op die beloftes gaat terugkomen. Dus die rekening zal betaald worden door de schulden op te laten lopen.  Als je de schulden zo hard laat oplopen, zonder dat je een grootscheepse deregulering in de economie gaat doorvoeren, dan komt er dus een enorme pensioenrekening op je af met het risico dat de staatsschuld gigantisch gaat oplopen. Die vliegt dan in de komende 10 á 20 jaar voorbij die 100 procent. En dan heb je echt een groot probleem.  Duitsland was altijd een soort bastion dat de Europese begrotingsregels overeind hield. Met deze ontwikkeling in Duitsland kan de champagne in Parijs open. Want het economisch beleid van de Europese Unie is op Franse leest geschoeid, net als het begrotingsbeleid en het monetaire beleid. De Europese Unie is een Franse Unie, een hele oude wens van Frankrijk komt hiermee uit. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het kabinet presenteert binnenkort zijn voorjaarsnota. Intussen draait de Nederlandse economie op volle toeren. En dat is heel positief, zegt macro-econoom Arnoud Boot. ‘Er zijn weinig mensen werkloos, en het gaat beter dan ooit.’ Maar wat is dan verstandig beleid, in een situatie waarin de economie volledig bezet is?  Er is weinig tot geen ruimte voor nieuwe initiatieven, omdat de economie al op volle kracht draait. Dit betekent dat elke druk vanuit de politiek om mensen of bedrijven te helpen meteen leidt tot meer bestedingen, en dat werkt niet, omdat het inflatie en andere fricties in de hand kan werken en bovendien nieuwe initiatieven onmogelijk maakt. Je kunt bijvoorbeeld geen nieuw personeel aantrekken, omdat er al zoveel vraag is naar werkenden.  Een lastige situatie voor de overheid, dus.  Zeker. Terwijl de overheid zelf de financiële situatie goed kan overzien, is het voor politici moeilijker. Politici denken vaak aan de volgende verkiezingen en willen zoveel mogelijk kiezers tevredenstellen. Dit leidt ertoe dat elke partij die extra geld vraagt – bijvoorbeeld voor compensatie of om bedrijven te helpen – ook vaak de kans krijgt om dat te ontvangen. De minister van Financiën, Eelco Heinen, komt daarom in een lastige positie. Nederland heeft namelijk grote financiële overschotten, waardoor er meer geld beschikbaar is dan verwacht. De begrotingen vallen altijd mee, en de staatsschuld is laag, waardoor Nederland er financieel goed voor staat. Nederland is het ‘beste jongetje van de klas’. Dit maakt het voor de minister moeilijk om keuzes te maken die het budget beperken: er lijkt altijd wel ruimte lijkt te zijn voor extra uitgaven. See omnystudio.com/listener for privacy information.